Stresli olduğumuzda elimiz çikolatalara ya da pizzaya uzanabilir ya da hiçbir şey yemeyebiliriz.

Peki, stres iştahımızı neden etkiliyor ve bu konuda yapabileceğimiz herhangi bir şey var mı?

Stres nedir?

ABD'deki Yale Üniversitesi'nde Disiplinlerarası Stres Mekezi'nin kurucusu klinik psikolog Prof. Rajita Sinha "Stres, o an hiçbir şey yapamayacağınızı hissettiğiniz, size fazla gelen, zorlu durumlara vücudunuzun ve zihninizin verdiği bir tepki" diyor.

Çevrenizdeki olaylar, aklınızdaki kaygılar ve aşırı derecede açlık ve susuzluk gibi vücuttaki değişimler, beyninizde bezelye büyüklüğündeki hipotalamus adlı bölgeyi harekete geçiriyor ve vücudunuzu etkileyen bir stres tepkisi veriyor.

Sinha bu "alarm sisteminin" vücudumuzdaki her bir hücrede harekete geçtiğini, nabzı ve tansiyonu yükseltmek için adrenalin ve kortizol gibi hormonların salımını tetiklediğini belirtiyor.

Kısa vadeli stres yararlı olabilir; size tehlikeden kaçma ya da bir işi verilen son teslim süresinde bitirme motivasyonu vermeye yardımcı olur. Ancak uzun vadede "kronik" stres yıkıcı olabilir.

İlişkiler, iş ya da mali sorunlardan kaynaklanan kronik stres yaşayan insanlar depresyona girebilir, uyku sorunları çekebilir ya da kilo alabilir.

Stres neden iştahımızı etkiliyor?

Stres açlığı artırabilir ya da tamamen yok edebilir.

"Stres-Proof" ve "Hyperefficient" adlı iki kitabın yazarı nöroloji ve göz hastalıkları uzmanı Dr. Mithu Storoni "Sınavlarıma çalışırken sürekli midem bulanıyordu" diyor.

"Tabii ki bunun nedenlerinden birinin sindirim sisteminiz, mideniz ve bağırsaklarınızla beyniniz arasında doğrudan bir yol bulunması olduğunu biliyoruz" diye de ekliyor.

Stress beyin kökünüzden karnınıza kada uzanan vagus sinirinin faaliyetini baskılayabilir.

Vagus siniri beyin ve bağırsak arasında sinyalleri taşıyor, ve beyni midenin doluluğu ve vücudun enerji ihtiyaçları konusuda bilgilendiriyor.

Dr. Storoni bu durumun bazı insanlarda iştahı kapatabileceğini söylüyor.

"Fakat diğer yandan, akut stres yaşadığınızda beyninizin şekere ihtiyacı olduğunu da biliyoruz" diye de ekliyor.

Storoni bu durumda bazı insanlarda bilinçaltının, beklenmeyen bir duruma karşı hazırlık yaparak, "yakıtlarını artırabilmek için yiyecek bir şeyler aradıklarını" söylüyor.

Kronik stres iştahınızı nasıl etkiler ?

Kronik stresin etkileri mide bulantısı ya da şeker yeme isteğinin ötesine geçebiliyor.

Prof. Sinha, vücudumuz stres altında olduğunda kan dolaşımımızın şekerle dolduğunu ve glukoz seviyelerini düzenleyen insülin hormonunun etkinliğini geçici olarak azalttığını belirtiyor.

Glukoz enerji üretimi için kullanılmak yerine kan dolaşımında kalıyor ve kan şekeri seviyelerinin yükselmesine yol açıyor.

Bu da kronik stres yaşayanların uzun vadede yüksek kan şekeri seviyelerine sahip olmasına, insülin direncine ve en nihayetinde diyabet hastası olmasına yol açıyor.

Ayrıca kilo almak da vücudunuzu iştahtaki değişikliklere daha açık bir hale getiriyor.

Genelde vücudunda fazla yağ bulunanlarda insülin direnci görülme olasılığı daha fazladır. Bu da stresli olduklarında beyin hücrelerinin daha da fazla şeker istemesine yol açar.

Prof. Sinha "Bir şey diğerine yol açıyor. Bir kısırdöngü ve içine düştükçe bu döngüyü kırmak daha da zorlaşıyor" diyor.

Stres yüzünden yemeye nasıl son verebilirsiniz?

Dr. Storoni'ye göre stresli olmamız muhtemel yoğun bir dönemden önce, bu stresi nasıl yönetebileceğimize yönelik planlar yapmak, fazla yemekten kaçınmanın en iyi yollarından biri.

Uyku ise hayati önemde.

"Uykuya gerçekten odaklanılmasını öneriyorum çünkü uyku stres tepkisinde yer alan üç organı yeniliyor."

Uyku beyindeki hipotalamus bölgesiyle, hipofiz ve böbrek üstü bezlerinizi yeniden dengeye kavuşturuyor ve stres hormonlarının üretimini durduruyor.

Dr. Storoni "Uykusuzsanız, şekerli yiyecek ihtiyacınız artıyor çünkü uykusuzluk beyninizin daha çok enerji istemesine yol açıyor" diyor.

Ayrıca egzersizin de stresli bir halden rahatlamış bir hale geçme kabiliyetinizi ve beyin fonksiyonlarınızı geliştireceğini vurguluyor.

Yani yüksek derecede baskı altına gireceğiniz bir dönem yaklaşıyorsa, bu temel unsurlara odaklanmak stres yüzünden yeme eğiliminizi azaltabilir.

Stresliyken hangi gıdalardan kaçınmalıyım?

Prof. Sinha, stresliyken çok fazla şeker tüketmekten kaçınmanın en kolay yolunun abur cubur yiyecekler satın almamak olduğunu vurguluyor.

"Bu çok pratik bir şey. Kolayca ulaşabileceğiniz yerlere koymayın, çünkü yemek isteyeceksiniz ve stres altındayken bundan kaçınmak zor olabilir."

"Bir başka nokta da bu açlık ve şeker ihtiyacını uzaklaştırmak için gün boyunca sağlıklı, küçük porsiyonlar tüketmek."

Kan şekeri seviyenizi hızla yükseltecek pizza ve şekerli abur cuburlar gibi basit karbonhidratlardan uzak durmak da önemli. Et, bakliyat, balık gibi protein açısından zengin gıdalar ve tam tahıllı karbonhidratlar iyi alternatifler.

Bir diğer mesele de alkol tüketiminin azaltılması. Bazı insanlar stresi azaltmak için alkole yönelebiliyor.

Dr. Storoni "Stresli olduğunuzda alkole yönelen biriyseniz, bu stres döneminde alkolü azaltmak harika bir şey olur" diyor.

Başkalarıyla birlikte yemek yemek, stres kaynaklı yemeyi hafifletmenin bir yöntemi.

Sosyal çevreniz de size dengede kalmanız ve stres kaynaklı yemekten kaçınmanız için yardımcı olabilir.

Prof Sinha "Toplumlar stres ve yeme sorununu uzak tutabilmek için iyi yöntemler geliştirdi. Bu da bazen ya beraber yemek ya da beraber yemek pişirmek" diyor.

"Stres ve yeme arasındaki bağlantıyı düzeltebilmemiz ve gıdayla ilişkimizi yeniden inşa edebilmemiz için bazı temel noktalara geri dönülmesi gerektiğini düşünüyorum."

Profesör Rajita Sinha ve Dr Mithu Storon, BBC'nin Food Chain programında Ruth Alexander'a konuştu.

Kaynak: BBC News Türkçe