ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'nin (NOAA), Uzay Hava Tahmin Merkezi, Güneş'teki aktif bölge AR4274'ten dün (Çarşamba) fırlayan M7.4 sınıfı bir güneş patlamasının, Dünya'ya doğru güçlü bir plazma bulutu (koronal kütle atımı) gönderdiğini duyurdu.

Fırtınanın, bugün (Perşembe) akşam saatleri ile Cuma sabahı arasında gezegenimize ulaşması bekleniyor.

Uzmanlara göre bu olay, Dünya'nın manyetik alanıyla etkileşime girerek radyo iletişimi, GPS sistemleri ve uydularda geçici aksamalar yaratabilir. Ayrıca yüksek voltajlı elektrik hatlarında kısa süreli dengesizlikler meydana gelebilir.

Koronal kütle atımı (CME) olayında, Güneş'in dış katmanından devasa miktarda plazma ve manyetik alan uzaya fırlatılıyor. Bu bulut, Dünya'ya ulaştığında, manyetosferle etkileşerek elektrik akımları ve atmosferik dalgalanmalar yaratıyor.

G3 KATEGORİSİNDE

NOAA, söz konusu jeomanyetik fırtınayı 'G3 kategorisinde' sınıflandırdı. Bu seviye, doğrudan insan yaşamını tehdit etmese de uydu iletişimi, uçuş rotaları ve uzun menzilli haberleşme sistemlerini etkileyebilir.

Güneş fırtınaları, G1'den G5'e kadar 5 ana güç seviyesinde sınıflandırılır. Her seviye, Dünya'nın manyetik alanı ve teknolojik sistemler üzerindeki etkisine göre tanımlanır.

İşte, güneş fırtınalarının şiddet dereceleri:

G1 - Hafif

Uydularda küçük yön sapmaları ve radyo sinyalinde kısa kesintiler yaşanabilir. Yüksek enlemlerde zayıf kutup ışıkları görülebilir. Elektrik şebekelerinde fark edilmesi zor, çok küçük dalgalanmalar oluşabilir.

G2 - Orta

Radyo iletişiminde ve GPS doğruluğunda hissedilir bozulmalar olabilir. Yüksek frekanslı haberleşme sistemlerinde kısa kesintiler yaşanabilir. Kutup ışıkları orta enlemlerde (örneğin Almanya, Kanada'nın güneyi) görülebilir.

G3 - Güçlü

Uyduların konum ve yön kontrolü zorlaşabilir; GPS sistemlerinde ciddi sapmalar olabilir. Elektrik iletim hatlarında kısa devre ve voltaj dengesizlikleri görülebilir. Kutup ışıkları beklenmedik kadar güneye kadar inebilir (örneğin Türkiye'nin kuzeyi).

G4 - Şiddetli

Geniş çaplı iletişim kesintileri, uçuş rotalarının değişmesi, radyo ve GPS arızaları yaşanabilir. Elektrik şebekeleri risk altındadır; bazı bölgelerde geçici kesintiler olabilir. Kutup ışıkları orta ve düşük enlemlerde bile gözlemlenebilir.

G5 - Aşırı

Küresel iletişim ve navigasyon sistemlerinde uzun süreli bozulmalar yaşanabilir. Elektrik altyapısında yaygın arızalar ve transformatör hasarları görülebilir. 1989 Quebec karartması bu seviyeye örnektir. Kutup ışıkları ekvatora yakın bölgelerde bile görülebilir.

Özetle; G1-G2 seviyeleri genellikle zararsız ve gözle görülmezken, G3'ten itibaren uydular, iletişim, GPS ve enerji altyapısı ciddi şekilde etkilenmeye başlar. G5 düzeyindeki bir fırtına ise küresel ölçekte teknolojik çöküş riski yaratabilir.

KÜRESEL ÇAĞRI

NOAA, son dönemde yaptığı açıklamalarda, güneş aktivitelerinin artışa geçtiğini ve bu nedenle uzay hava olaylarının düzenli izlenmesinin hayati önem taşıdığını vurguladı.

Birçok ülkede havacılık ve enerji kurumları, olası etkileri en aza indirmek için acil durum ekiplerini hazır duruma geçirdi. Bu fırtına, son birkaç ayın en güçlü jeomanyetik olayı olarak değerlendiriliyor.

Bilim insanları, bu fırtınayla birlikte kutup ışıklarının (aurora) olağandan daha geniş alanlarda (orta enlemlere kadar) görülebileceğini tahmin ediyor. Ancak, Ay'ın güçlü parlaklığı bu nadir doğa olayının görünürlüğünü bir miktar azaltabilir.