CHP Bursa Milletvekili Prof. Dr. Kayıhan Pala, Bursa'nın Keles ilçesi Kozağacı Vadisi'nde yapılması planlanan kömürlü termik santral projesine yönelik Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'a yazılı soru önergesi sundu. Daha önce 2006 ve 2012 yıllarında halkın tepkisi sayesinde durdurulan benzer projelerin bu kez tekrar gündeme gelmesinin Bursa'nın dağ ilçelerinde kaygı ve tedirginlik yarattığını vurgulayan Pala, "Tüm dünyada kömürlü termik santraller iklim krizi ve yarattığı yüksek kirlilikler nedeniyle terk edilirken, biz Bursa'da Kozağacı Vadisi'ndeki verimli tarım arazilerinde hâlâ fosil yakıta dayalı bir projeyi konuşuyoruz. Bu tam bir geri adım" ifadelerini kullandı.

Termik Santraller: Küresel Eğilim ve Yerel İnat

Dünyada fosil yakıt kullanımından hızla vaz geçiliyor; özellikle kömürlü termik santraller, yüksek karbon emisyonları, iklim değişikliği ve sağlık etkileri nedeniyle tercih edilmeyen bir enerji modeli hâline geliyor. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) verilerine göre, enerji sektöründen kaynaklanan küresel CO₂ (karbondioksit) emisyonlarının %40'ı elektrik üretiminden; bunların büyük bir kısmı ise kömürlü termik santrallerden geliyor. Üstelik birçok ülke, Paris İklim Anlaşması çerçevesinde 2050'ye kadar karbon emisyonlarını azaltma hedefini benimsediği için termik santral projelerini ya iptal ediyor ya da kapatma takvimi belirliyor. Buna rağmen, Pala, "Ülkemizde yeni kömürlü termik santral inşa etmenin ne ekolojik, ne ekonomik, ne de stratejik bir mantığı var. Hele ki Bursa'nın tarım merkezlerinden biri olan Keles Kozağacı Vadisi'nde böyle bir projede ısrar etmek büyük bir hatadır," şeklinde konuştu.

Kozağacı Vadisi: Tarım ve Ekoloji İçin Kritik Bölge

Keles ilçesine bağlı Kozağacı Vadisi, yüksek kaliteli kiraz ve ceviz üretimi başta olmak üzere, tarımın yoğun yapıldığı 17 mahalleyi kapsıyor. Projenin yeniden gündeme gelmesi bölge halkını tedirgin etmiş durumda. Pala, "Kömürlü termik santral, sadece hava kirliliği yaratmaz; asit yağmurları, yeraltı ve yüzey sularının kirlenmesi, toprak verimliliğinin düşmesi gibi orta ve uzun vadeli tehditleri de beraberinde getirir. Burada tarım, birçok ailenin temel geçim kaynağı. Proje hayata geçerse, bölgedeki mahsulün kalitesi ve pazar değeri düşecek, yerel ekonomi ağır zarar görecektir" uyarısını yaptı.

Daha Önce İki Kez Durdurulan Proje

Keles Kozağacı Vadisi'nde 2006 ve 2012 yıllarında gündeme gelen benzer girişimler, halkın tepkisi ve yargı süreçleriyle iptal edilmişti. CHP'li vekile göre, "O dönemde bile bölgedeki mahalleler organize olmuş, sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte ciddi bir farkındalık yaratmışlardı. Şimdi aynı senaryoyu tekrar dayatmanın bir mantığı yok. Çünkü kömürlü termik santraller halk sağlığını tehdit etmesinin yanı sıra tarım ve hayvancılığı olumsuz etkilediği de bilinen, bugün iklim krizi nedeniyle küresel boyutta çok daha büyük eleştirilerin odağında olan projelerdir." Pala, soru önergesinde, bakanlığın önceki yargı kararlarını dikkate alıp almadığını, geçmiş deneyimlerden çıkarılan derslerin neler olduğunu da sordu.

İklim Krizi ve Emisyon Maliyeti

IEA (Uluslararası Enerji Ajansı) ve Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) verilerinin gösterdiğine göre, kömürle çalışan termik santrallerin karbon ayak izi çok yüksektir. Küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlama hedefine yönelik uluslararası anlaşmalar, ülkeleri yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneltmektedir. Birçok devlet, yeni kömür santrallerini iptal ederken yenilenebilir enerjiye yatırım yapıyor. Pala, "İklim kriziyle boğuştuğumuz bu dönemde, kömür kullanımına dayalı projelere onay vermek, hem Paris İklim Anlaşması hedefleriyle hem de halkın geleceğiyle çelişiyor. Santralin işletmeye alınması durumunda, bölgenin karbon salımı ciddi boyutlara ulaşacak" dedi.

Sağlık Riskleri ve Halk Sağlığı

Kömürlü termik santraller, partikül madde, kükürt dioksit (SO₂), azot oksitler (NOₓ) gibi hava kirleticilerini atmosfere salarak, solunum yolu hastalıkları başta olmak üzere kronik rahatsızlıklara zemin hazırlar. Pala, bu tür santrallerin yakın çevresinde astım, KOAH, kalp hastalıkları ve bazı kanser türlerinde artış gözlendiğini belirtiyor. "Böyle bir projeyi dayatmak, halkın sağlığını riske atar. Üstelik bölgede 17 mahallenin yanı sıra, yoğun tarımsal nüfus da var; insanlar hem kirli havayı soluyacak hem de santralin atıklarıyla kirlenen yeraltı sularını kullanmak zorunda kalacak" ifadelerini kullandı. Bilindiği gibi, Prof.Pala'nın da içinde yer aldığı bir araştırma ile Bursa'da Orhaneli termik santralı çevresinde yaşayanların sağlığının olumsuz etkilendiği 2010 yılında yayınlanan bir bilimsel makale ile gösterilmişti.

Türkiye Yenilenebilir ve Çevre Dostu Modellere Yönelmeli

Ülke genelinde enerji sektöründe hâlâ önemli ölçüde kömürlü termik santral üretimi bulunmakla birlikte, son yıllarda güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir kaynakların kurulu gücünde artış yaşandığı biliniyor. Pala, "Fosil yakıtlara bağımlı kalmaktan uzaklaşmak gerekiyor. Dünya genelinde kömür santralleri kapanıyor veya kapanma takvimi açıklanıyor. Cumhurbaşkanlığı Hükümeti ise yeni kömürlü termik santraller inşa etmeye çalışıyor. Bu durum hem ekonomik hem de çevresel açıdan kabul edilebilir bir politika değil" dedi.

Soru Önergesinde Talep Edilen Bilgiler

CHP'li vekilin Bakan Murat Kurum'a yönelttiği önerge, projenin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecinin hangi aşamada olduğunu, Kozağacı Vadisi'nde yaşayan halkın bilgilendirilip bilgilendirilmediğini ve itirazların nasıl ele alındığını sorguluyor. Ayrıca termik santralin bölgedeki su kaynakları, hava kalitesi ve tarım faaliyetlerine vereceği zararların nasıl değerlendirildiği, Bakanlığın konuya dair bir etüt veya risk analizi yapıp yapmadığı da merak konusu. Pala, önceki projelerde alınan yargı kararlarının ve halkın tepkisinin dikkate alınıp alınmadığını da sorularına ekledi.

Bakanlıktan Beklenen: Net Bir Red ve Yenilenebilir Odaklı Yaklaşım

Pala'ya göre, "ÇED raporu vb. yasal prosedürleri yürütmek yeterli değil; asıl konu, bu projeden tamamen vazgeçilmesidir. Hükümetin sadece 'ÇED yapıyoruz' demesi, projenin çevresel ve toplumsal yıkıcı etkilerini ortadan kaldırmaz." Milletvekili, yenilenebilir enerjinin artık küresel ölçekte daha düşük maliyetli ve temiz bir alternatif olduğunu, kamuoyunun da fosil yakıtlara dayalı projelere mesafeli yaklaştığını ekleyerek, "Uluslararası düzeyde artık kömürlü santrallerin devri kapandı. Bursa'nın dağ ilçelerinde kalkıp bu şekilde bir yatırım yapmak 21. yüzyılın gerçeklerine aykırı" değerlendirmesinde bulundu.

Halkın İtirazı Yine Yargıya Gider mi?

Projenin geçmişini hatırlatan Pala, "Bakanlık bu kez de halkın itirazlarını göz ardı ederse, mahkeme kapıları yine çalınacaktır. Bu dayanaksız yatırımlar, sonraki aşamalarda ülkemiz için gereksiz maliyet ve zaman kaybına yol açıyor. Hukukî süreçlerden ders alınmayacaksa, ülke kaynakları boşuna harcanmış olur. Bursa halkı, Kozağacı Vadisi ve 17 mahallenin kıymetli tarım arazilerini korumak için daha önce iki kez sesini yükseltti ve başarısını gösterdi. Umarım bakanlık halkın itiyaçları ve çağın gerekleriyle inatlaşmayı bırakıp projenin iptali yönünde adım atar" dedi.